ចំណេះដឹងទូទៅ
រូបភាព
មហានគរដែលត្រូវឆេះបាក់បែកខូចខាតអន្តរាយអស់ជាច្រើនដោយសារចាមក្នុងឆ្នាំ១១៧៧ត្រូវបានព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧គ.ស(១១៨១‑១២០១)រៀបចំចាត់ចែងឲ្យកសាងឡើងវិញសាជាថ្មី។នេះជាលើកទី៣ហើយដែលមហានគរត្រូវសាងសង់។នគរធំរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ត្រូវបានគេចាត់ទុកជាស្នាដៃឯកប្លែកខុសពីធម្មតាដែលមាននៅក្នុងសិល្បៈខ្មែរ។គឺខ្មែរជំនាន់នោះបានប្រឌិតបង្កើតសិល្បៈថ្មីមួយដែលវិវត្តទៅតាមចលនារបស់សង្គមជាតិ។នគរធំដែលស្ថិតនៅរៀងរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ជាស្នាដៃយ៉ាងធំធេងចម្បងរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧។
នគរធំឬមហានគរមានជ្រុងនីមួយៗប្រវែង៣គីឡូម៉ែត្រ ហើយមានទំហំប្រហែល៩គីឡូម៉ែត្រក្រឡា។នគរធំមានកសិណ(គូឬប្រឡាយទឹក)ដែលមានទទឹងប្រវែង១០០ម៉ែត្រនិងជម្រៅ៥ឬ៦ម៉ែត្រព័ទ្ធជុំវិញ។ដើម្បីចូលទៅក្នុងមហានគរ គេត្រូវដើរឆ្លងកាត់តាមស្ពានថ្មអមទៅដោយរូបចម្លាក់ទេវតា និងយក្ស ដែលកំពុងតែនាំគ្នាទាញនាគ។ទេវតានិងយក្សម្ខាងៗមានគ្នា៥៤នាក់។បន្ទាប់មកយើងចូលមកដល់ក្លោងទ្វារមហានគរដែលនៅខាងលើមានរូបព្រះលោកេស្វរៈ ។
ជ្រុងនគរធំនីមួយៗមានខ្លោងទ្វារមួយនៅចំកណ្ដាលបែរទៅរកទិសទាំងបួន។លើកលែងតែជ្រុងខាងកើតដែលមានទ្វារពីរគឺ«ទ្វារខ្មោច» មួយនិង«ទ្វារជ័យ»មួយទៀតដែលចាក់ចំទៅរកប្រាសាទភិមានអាកាស។ទ្វារខាងត្បូងឈ្មោះថា«ទ្វារទន្លេអុំ»ទ្វារខាងលិចឈ្មោះ«ទ្វារតាកាវ» និងទ្វារខាងជើងឈ្មោះ«ទ្វារដីឆ្នាំង»។ តាមខ្លោងទ្វារទាំងបួនទិសមានផ្លូវបួនទៅជួបកាត់គ្នាចំកណ្ដាលទីក្រុងនគរធំដែលនៅទីនោះព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧បានសាងប្រាសាទមួយដែលមានលក្ខណៈខុសប្លែកអំពីប្រាសាទមុនៗគឺប្រាសាទបាយ័ន។
តជាប់នឹងខ្លោងទ្វារមានជញ្ជាំងថ្មយ៉ាងខ្ពស់សម្រាប់ការពារទីក្រុងដែលគេអាចដើរយាមកាមចុះឡើងបាន។នៅជាប់កំពែងនោះមានប្រឡាយទឹកតូចមួយទៀតព័ទ្ធជុំវិញមហានគរ ហើយហូរភ្ជាប់ចូលទៅក្នុងស្រះធំមួយឈ្មោះ «បឹងធំ» ដែលមានបណ្ដោយប្រវែង៤០០ម៉ែត្រ និងទទឹង២០០ម៉ែត្រ។
ដោយសំអាងទៅតាមទំហំដីស្រែចម្ការនៅជិតជុំវិញដែលមានបញ្ជាក់នៅក្នុងសិលាចារឹកដោយយោលទៅតាមនយោបាយទឹករបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរដែលមានចំនួនបារាយណ៍ស្រះព្រែកនិងគូជាច្រើនបូករួមទាំងប្រជាជនដែលប្រកបមុខរបរផ្សេងទៀតផងនគរធំ ឬមហានគរត្រូវមានប្រជាពលរដ្ឋប្រហែលមួយលាននាក់។នេះជាការគន់គូរប៉ានស្មានរបស់អ្នកប្រវត្តិវិទូ និងអ្នកបុរាណវិទ្យាក្នុងពេលថ្មីៗនេះ។
តាមអ្នកឯកទេសដែលសិក្សាអំពីបូរាណវិទ្យានគរធំត្រូវបានសង់ទៅតាមបែបផែនទ្រឹស្ដីព្រះពុទ្ធសាសនា។ ទស្សនៈអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាយល់ថានៅចំកណ្ដាលចក្រវាលមានភ្នំមួយយ៉ាងធំដែលគេឲ្យឈ្មោះ ភ្នំព្រះសុមេរុ។ភ្នំនេះមានកំពូលប្រាំហើយនៅលើកំពូលភ្នំមានស្ថានសួគ៌បីជាន់។ឯការសាងសង់នគរធំក៏មានលក្ខណៈដូចគ្នានេះដែរ។គឺជាទីក្រុងមួយរាងបួនជ្រុងដែលនៅចំកណ្ដាលមានប្រាសាទមួយទៀតជាតំណាងភ្នំព្រះសុមេរុ។ប្រាសាទនេះគឺប្រាសាទបាយ័នដែលខ្មែរច្រើនតែហៅ«ព្រហ្មបាយ័ន»។
នៅក្នុងបរិវេណអង្គរធំមានប្រាសាទ និងទីតាំងសំខាន់ៗយ៉ាងច្រើនដូចជា៖ប្រាសាទបាយ័នប្រាសាទបាភួន ប្រាសាទភិមានអាកាស ព្រះបរមរាជវាំង ប្រាសាទបាលីល័យ វត្តទេពប្រណម្យ លានស្ដេចគំលង់ លានជល់ដំរី ក្រុមប្រាសាទសួព្រ័ត្រ ប្រាសាទឃ្លាំងខាងជើង ប្រាសាទឃ្លាំងខាងត្បូង ក្រុមប្រាសាទព្រះពិធូរ ប្រាសាទតុបខាងកើត ប្រាសាទតុបខាងលិច វត្តព្រះងោក វត្តតាំងតុ វិហារប្រាំពីរល្វែង ។ល។
