អក្សរសាស្រ្តខ្មែរ
រូបភាព
នៅប្រាសាទអង្គរវត្ដ និងអង្គរធំក៏ដូចនៅប្រាសាទដទៃៗទៀតដែរក្នុងចក្រភពខ្មែរបុរាណ ដូចជា ប្រាសាទព្រះខ័ន ប្រាសាទវត្ដភូ នៅក្នុងប្រទេសឡាវ និងប្រាសាទភ្នំរុងនៅក្នុងប្រទេសសៀមបច្ចុប្បន្នជាដើម គេតែងឃើញមានស្ពានបង្កាន់ដៃជារូបភាពដងខ្លួនសត្វនាគដែល ក្បូរក្បាច់ជួនកាលមានក្បាល៥ ជួនកាលក្បាល៧ ។ មកដល់សម័យបច្ចុប្បន្ននេះ គេឆ្ងល់ថា ស្ពាននាគដ៏សង្ហានេះមានអត្ថន័យយ៉ាងណា ?
លោកបណ្ឌិតមីសែល ត្រាណេ អ្នកឯកទេសខាងវប្បធម៌ខ្មែរបានអធិប្បាយឱ្យដឹងថា ទីក្រុងអង្គរធំដែលមានប្រាសាទបាយ័នជាស្នូលកណ្ដាល គឺជារូបភាពបំព្រួញដ៏តូចមួយនៃសកលលោកយើងនេះ ។ ទីក្រុងអង្គរធំមានហ៊ុមព័ទ្ធជុំវិញដោយកសិណទឹកដ៏ធំអស្ចារ្យដែល គេអាចប្រៀបផ្ទឹមបានទៅនឹងមហាសាគរ និងកំពែងដូចភ្នំ ដែលព័ទ្ធជុំវិញព្រះធរណីដ៏ធំមហិមាដូច្នោះដែរ ។ ចំពោះនិមិត្ដរូបនិយមនៃទីក្រុងអង្គរធំនេះ សិលាចារឹកក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧បានបញ្ជាក់ឱ្យដឹងថា ប្រាសាទមានកំពូលខ្ពស់ដល់ទៅអាកាស ចំណែកឯកសិណវិញមានជម្រៅដល់ស្ថានភុជង្គនាគ ។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានសាងសង់ជ័យគិរី និងជ័យសន្ធុ(មហាសាគរនៃជ័យជំនះ)នេះឡើងដោយត្រាប់តាមឫទ្ធីនៃ ធ្នូ-សដ៏មានមហិទ្ធិឫទ្ធិ ។
មានការសន្និដ្ឋានយ៉ាងត្រឹមត្រូវថា គំនិតដែលនាំឱ្យស្ថាបត្យករ និងវិចិត្រករខ្មែរបុរាណឆ្លាក់ក្បាច់ចម្លាក់រស់រវើក ដូចជា ក្រុមយក្ស និងទេវតាទាញព្រ័ត្រជាសត្វនាគអមសងខាងទ្វារចេញចូលទីក្រុងអង្គរធំ គឺកើតចេញពីទស្សនៈវិជ្ជា ។ ម្យ៉ាងទៀតយើងបានដឹងថា ទ្វារចេញចូលទីក្រុងអង្គរដែលមានវត្ដមានពពួកយក្ខ និងទេវតា ក៏មានស្ពានមួយយ៉ាងធំត្រូវបានគេប្រើប្រាស់រហូតមកដល់សព្វ ថ្ងៃនេះជាមួយនឹងនិមិត្ដរូបចម្លាក់ដ៏ស៊ីជម្រៅបែបនេះឯង ។
លោកបណ្ឌិតមីសែល ត្រាណេ បានឱ្យដឹងទៀតថា អត្ថន័យដ៏មានសារសំខាន់របស់ស្ពានចេញចូលប្រាសាទអង្គរធំ គឺជានិមិត្ដរូបសម្រាប់ការចម្លងមនុស្សទៅកាន់ស្ថានសុខ ក្សេមក្សាន្ដ ។ ដោយហេតុថា និមិត្ដរូបនិយមមានចែងក្នុងគម្ពីរឥណ្ឌាបុរាណស្ដីពីរូបធាតុវិទ្យា គឺស្ថានមនុស្ស និងទេវស្ថានត្រូវតភ្ជាប់ដោយបន្ទាត់ពិសិដ្ឋមួយដែលមានតំណាងដោយ “ឥន្ទធនូ” ។ តាមអត្ថន័យខាងលើនេះ ស្ពាននាគមានបង្កាន់ដៃក្នុងស្ថាបត្យកម្មខ្មែរពិតជាត្រូវបានបំពេញ តាមលក្ខណៈ និងតួនាទីខាងលើនេះនៃខ្សែបន្ទាត់ដែលបានភ្ជាប់ភពទាំងពីរដោយមាន កសិណទឹកនៃតំណាងចក្រវាឡ ។
ទោះជាយ៉ាងណាក្ដីក៏និមិត្ដរូបនិយមនៃស្ពាននាគ-ឥន្ទធនូ គឺជាបែបព្រាហ្មនិយមផង និងបែបលទ្ធិព្រះពុទ្ធសាសនាផងដែរ ។ ចម្លាក់ពាក់ព័ន្ធអត្ថន័យបែបនេះ វិចិត្រករខ្មែរតែងមានទម្លាប់បង្ហាញតាមរយៈផ្ទាំងគំនូរនៅតាមទីវ ត្ដអារាម ។ អត្ថន័យរបស់ស្ពាននាគឥន្ទធនូនេះ វិចិត្រករខ្មែរចង់បញ្ជាក់ឱ្យដឹងថា ព្រះពុទ្ធអង្គបានយាងចុះពីស្ថានសួគ៌ត្រៃត្រិង្សតាមជណ្ដើរដែលជា ឥន្ទធនូ ។ ស្ពានឥន្ទធនូមានតួនាទីជាចម្បងមួយ គឺចម្លងមនុស្សទៅកាន់ទេវស្ថានឬស្ថានសួគ៌ដែលពោរពេញដោយសុភមង្គលឥត ត្រើយត្រាណ ៕
